W jaki sposób zarząd spółki z o.o. może prowadzić jej sprawy?

Jeżeli mamy do czynienia z zarządem jednoosobowym, wszystkie decyzje, które są objęte kompetencją zarządu wykonuje jego jedyny członek czyli prezes. Jeśli zarząd jest organem kolegialnym, poszczególne decyzje zapadają w sposób, który przewiduje umowa spółki, a jeżeli brak w niej relewantnych postanowień, zastosowanie znajduje art. 208 k.s.h. Jak zwracają uwagę Andrzej Szumański i Ireneusz Weiss, art. 208 odnosi się wyłącznie do prowadzenia spraw spółki, zatem czynności w zakresie wewnętrzny (w ten sposób wypowiedział się w związku z opowiadającym art. 208 art. 201 Kodeksu handlowego Sąd Najwyższy w wyroku z 6 lutego 2004 r., II CK 407/2). Czym innym jest reprezentacja spółki, którą trzeba odróżniać również od pełnomocnictwa.

Prowadzenie spraw przez zarząd wieloosobowy

Odmiennie niż w spółce akcyjnej, k.s.h. nie przyjmuje jednolitej zasady prowadzenia spraw spółki z o.o., czyli kolegialnego działania członków jej zarządu (zob. art. 371 § 1 k.s.h). Sposób prowadzenia spraw jest determinowany ich charakterem, w związku z tym Kodeks dzieli je na sprawy przekraczające zakres zwykłego zarządu sprawami spółki i sprawy nieprzekraczające tego zakresu (art. 208 § 3 i 4 k.s.h).

Gdy mamy do czynienia ze sprawami nieprzekraczającymi zakresu zwykłych czynności spółki z o.o., każdy członek zarządu może prowadzić je indywidualnie (samodzielnie). Prawo handlowe nie wymaga tu podjętej ex ante uchwały zarządu (art. 208 § 3 k.s.h).

W sprawach, które przekraczają zakres zwykłych czynności spółki, decyzje powinny być podejmowane kolegialnie, gdyż prawo wymaga tu podjęcia uprzedniej uchwały zarządu (art. 208 § 4 k.s.h. in fine).
Zastosowane w ustawie pojęcia „spraw przekraczających/nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności spółki” mają charakter normatywny. Sąd to klauzule generalne (zwroty niedookreślone), zapewniające elastyczność prawa, gdyż ich treść jest dookreślana in concreto, w danym stanie faktycznym (konkretnej sytuacji gospodarczej).
Specyficzne zasady dotyczą powołania i odwołania prokurenta spółki. Zgodnie z art. 208 § 6 k.s.h., powołanie go wymaga zgody całego zarządu. Jednakże, do odwołania prokurenta uprawniony jest każdy członek zarządu (art. 208 § 7 k.s.h).

Sprzeciw członka zarządu

Szumański i Weiss podkreślają, że oprócz powyższego, dychotomicznego podziału, Kodeks wprowadził specyficzną, trzecią kategorię. Chodzi tu o prawo do „przekwalifikowania” zwykłej czynności spółki na czynność, która de facto przekracza zakres zwykłych czynności (art. 208 § 4 k.s.h. ab initio). Mamy tu do czynienia z przysługującym każdemu członkowi zarządu indywidualnie prawem do wniesienia sprzeciwu dotyczącego sprawy, która nie przekracza zakresu zwykłych czynności spółki. Sprzeciw ten dotyczy indywidualnego prowadzenia sprawy przez innego członka zarządu, zaś jego skutkiem jest potraktowanie jej tak samo, jak sprawy wykraczającej poza zwykłe czynności spółki. W konsekwencji, niezbędne staje się kolegialne działanie zarządu, którego rezultatem jest podjęcie odpowiedniej uchwały (zob. art. 208 § 4 i n .k.s.h.).

Niespodziewane sytuacje

Tak samo jak pod rządami Kodeksu Handlowego, prawo nie przewiduje możliwości indywidualnego prowadzenia tej czy innej sprawy w imieniu spółki (nawet spoza zakresu zwykłych czynności), jeśli ma ona charakter tzw. „sprawy nagłej”. O takiej naglącej czynności można mówić gdy – rozsądnie oceniając sprawę – zaniechanie jej naraziłoby spółkę na trudne lub niemożliwe do naprawienia straty.

Ius cogens – ius dispositivum

Przewidziane w k.s.h. zasady prowadzenia spraw spółki z o.o. mają charakter przepisów względnie wiążących, a zatem wspólnicy mogą w tworzącej spółkę umowie przewidzieć inny sposób prowadzenia jej spraw przez zarząd (przepisy względnie obowiązujące, ius dispositivum). W związku z tym, nie ma przeszkód by np. naśladować rozwiązania przewidziane przez Kodeks dla spółki akcyjnej, w tym ogólną zasadę kolegialności działania zarządu (zob. art. 371 § 1 k.s.h). Na możliwość modyfikowania albo zastępowania przepisów ustawy klauzulami umowy wskazuje wyraźnie art. 208 § 1 k.s.h., verba legis: „… a umowa spółki nie stanowi inaczej”.

Jak zaznaczają Weiss i Szumański, w związku z tym, że mamy do czynienia z ius dispositivum, dopuszczalny jest np. wewnętrzny podział kompetencji członków zarządu i specjalizacja każdego z nich z wyłączeniem pozostałych członków (np. sprawy inwestycji, finansowe, poszukiwanie nowych rynków). Ponadto, art. 208 § 1 k.s.h. wskazuje, że zasady prowadzenia spraw spółki z o.o. inne niż te przewidziane w ustawie mogą funkcjonować tylko, o ile wprowadza je umowa spółki. Z punktu widzenia prawa bezskuteczne są zatem sprzeczne z k.s.h. zasady prowadzenia spraw spółki z o.o. przewidziane np. w podjętej ad hoc uchwale udziałowców, tym bardziej w regulaminie zarządu albo rady nadzorczej.

Na zakończenie, warto dodać, że prawo handlowe nakłada na członka zarządu zarówno prawo jak i obowiązek prowadzenia spraw spółki (art. 208 § 2 k.s.h.). Ma to duże znaczenie, gdyż pozwala na pociągnięcie go do odpowiedzialności odszkodowawczej w razie zaniechania. Dzieje się tak, ponieważ dotyczący odpowiedzialności odszkodowawczej członków zarządu art. 293 § 1 k.s.h. wymaga dla jej aktualizacji naruszenia prawa, a zatem w interesującej nas sytuacji art. 208 § 2 k.s.h.

Na podstawie: W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss, Prawo spółek, C.H. Beck, Warszawa 2014, s. 490-492.